Dehidratimi ndodh kur trupi juaj humbet më shumë lëngje sesa merr. Është një problem i zakonshëm që mund të prekë dikë të çdo moshe, por dehidratimi është veçanërisht i përhapur tek të rriturit dhe të moshuarit.
Ka disa lloje të dehidrimit të cilat në masë të madhe varen nga fakti nëse uji dhe natriumi humbasin nga trupi në të njëjtën kohë ose me ritme të ndryshme. Nëse jeni të dehidratuar, ka të ngjarë të ndiheni jashtëzakonisht të etur dhe gjithashtu mund të jeni të lodhur dhe të keni urinë të errët.
Llojet e dehidrimit
Ekzistojnë tre forma kryesore të dehidrimit.
- Dehidrimi izotonik: Ky lloj dehidrimi ndodh kur humbni ujë dhe natrium së bashku. Kjo rezulton në të vjella, diarre, djersitje dhe djegie. Sëmundja e veshkave, sheqeri i lartë në gjak (hiperglicemia) dhe sëmundja e Addison-it mund të çojnë gjithashtu në dehidrim izotonik.
- Dehidratim hipertonik: Kur humbjet e ujit tejkalojnë humbjet e natriumit, ju keni dehidrim hipertonik. Temperatura, rritja e frymëmarrjes dhe diabeti insipidus (një gjendje e rrallë që shkakton prodhimin e tepert të urinës) mund të çojnë në dehidrim hipertonik.
- Dehidrimi hipotonik: Ky lloj dehidrimi është kryesisht rezultat i diuretikëve. Kur ndodh dehidrimi hipotonik, ju humbni më shumë natrium sesa ujë.
Simptomat e dehidrimit
Ashpërsia e dehidrimit tuaj do të luajë një rol në simptomat tuaja. Shumica e njerëzve që janë të dehidratuar janë të etur. Shenja dhe simptoma të tjera të dehidrimit përfshijnë:
- Lodhje
- Lëkurë dhe buzë të thata
- Urinë e errët ose ulje e prodhimit të urinës
- Dhimbje koke
- Ngërçe të muskujve
- Mendjelehtësi
- Marramendje
Shenjat e dehidrimit të konsiderueshëm përfshijnë
- Presioni i ulët i gjakut
- Letargji
- Vigjilencë e reduktuar
Shumë herë, dehidrimi është i lehtë. Ndonjëherë ajo mund të bëhet mjaft i rëndë sa të jetë kërcënuese për jetën.
Shenjat që ju duhet të merrni kujdes të menjëhershëm mjekësor përfshijnë:
- Të fikët
- Rrahje zemre ose rrahje të shpejta të zemrës
- Konfuzion
- Mungesa e urinimit
- Frymëmarrje e shpejtë
Tek foshnjat dhe fëmijët e vegjël, shenjat dhe simptomat e dehidrimit mund të jenë:
- Tharja e gojës dhe e gjuhës
- Nuk prodhohet lot kur qan
- Pa pelena të lagura për të paktën tre orë
- Temperatura e lartë
- Përgjumje e pazakontë
- Nervozizmi
- Sytë që duken të mbytur
Çfarë e shkakton Dehidratimin?
Uji ndihmon trupin tuaj të kryejë një sërë funksionesh. Për shembull, uji luan një rol në rregullimin e temperaturës, lubrifikimin e nyjeve dhe largimin e mbeturinave nga trupi juaj. Ndërsa djersitni, urinoni dhe jashtëqitni, uji largohet nga trupi juaj.
Në mënyrë që trupi juaj të vazhdojë të funksionojë siç duhet, ju duhet të zëvendësoni ujin që humbisni. Nëse nuk po merrni mjaftueshëm lëngje – qoftë kjo nëpërmjet ujit apo një lloj tjetër pijeje – për të rimbushur ujin e humbur, mund të dehidratoheni.
Rreziqet e dehidrimit
Ka një sërë faktorësh që mund të rrisin rrezikun e dehidrimit, duke përfshirë:
- Ushtrim intensiv
- Klima e nxehtë, veçanërisht nëse jeni duke ushtruar ose duke punuar
- Medikamente të caktuara
- Sëmundje
- Ethe
- Mungesa e aksesit në ujë
- Kushtet mjekësore, të tilla si ato që çojnë në rritje të urinimit ose djersës
Arsyet më të zakonshme që njerëzit dehidratohen janë diarreja, djersitja dhe të vjellat. Për shkak se ata më shpesh vjellin dhe kanë diarre, foshnjat dhe fëmijët e vegjël janë veçanërisht në rrezik për dehidrim.
Të rriturit e moshuar janë gjithashtu në rrezik më të lartë për dehidrim, sepse, me kalimin e moshës, ata mund të humbasin ndjenjën e etjes, kështu që nuk pinë mjaftueshëm lëngje.
Ju jeni në rrezik të dehidrimit nëse nuk merrni mjaftueshëm lëngje.
Ju keni më pak gjasa të pini mjaftueshëm nëse:
- Jeni të sëmurë
- Keni të përziera
- Keni një dhimbje të fytit ose plagë në gojë
Si diagnostikohet dehidrimi?
Nuk ka asnjë mënyrë përfundimtare për të testuar për dehidrim. Përveç kryerjes së një ekzaminimi fizik dhe kontrollit të shenjave tuaja jetësore, mjeku mund të urdhërojë gjithashtu analiza gjaku dhe analiza të urinës. Këtu janë disa nga testet që një ofrues i kujdesit shëndetësor mund të përdorë për të diagnostikuar dehidratimin:
Testi i elektrolitit: Një ofrues i kujdesit shëndetësor mund të urdhërojë teste gjaku për të kontrolluar nivelet tuaja të elektrolitit, veçanërisht nivelet e kaliumit dhe natriumit. Këto minerale ndihmojnë në balancimin e lëngjeve në trupin tuaj. Kur ato nuk janë në nivelet e duhura, mund të dehidratoheni.
Testi i funksionit të veshkave: Ndonjëherë një ofrues i kujdesit shëndetësor do të urdhërojë teste gjaku për të kontrolluar funksionin e veshkave tuaja. Veshkat tuaja luajnë një rol të rëndësishëm në largimin e ujit dhe mbeturinave nga trupi juaj, por nëse ato nuk funksionojnë siç duhet, ju mund të dehidratoheni.
Testi i urinës: Niveli i natriumit – si dhe shënuesve të tjerë – në urinën tuaj mund të ndihmojë në përcaktimin nëse jeni të dehidratuar.
Matja e peshës: Kur është e disponueshme, mund të krahasohet pesha juaj e mëparshme me peshën tuaj aktuale për të identifikuar dehidratimin. Në mënyrë tipike, një humbje peshe prej 3% ose më shumë gjatë shtatë ditëve mund të tregojë dehidrim. Qëndrimi në vapë ose stërvitja e rëndë mund të rrisin rrezikun e dehidrimit.
Trajtimet për Dehidratimin
Trajtimi juaj për dehidratimin do të ndryshojë në varësi të ashpërsisë së gjendjes suaj dhe shkakut themelor.
Për ata me dehidrim të lehtë, ju mund të rimbushni lëngjet e humbura duke konsumuar ujë. Për ta bërë më të lehtë—veçanërisht nëse jeni më të vjella dhe e keni të vështirë të mbani pijet—provoni të pini ujë ose të thithni kube akulli.
Nëse analizat e gjakut tregojnë se elektrolitet tuaja janë të ulëta, mund të merrni në farmaci elktrolite. Nëse dehidrimi juaj është i rëndë, mund t’ju duhet të rimbushni lëngjet tuaja me një intravenoz në spital.
Si të parandaloni dehidratimin
- Pini afërsisht nëntë gota lëngje çdo ditë nëse jeni grua dhe 13 gota në ditë nëse jeni burrë. Thënë kështu, nevojat tuaja të sakta do të ndryshojnë në bazë të moshës, kushteve mjekësore dhe nivelit të aktivitetit.
- Nëse punoni rregullisht në nxehtësi të lartë, rekomandohet që të pini 230 ml ujë çdo 15 deri në 20 minuta. Pirja me breshëri të shkurtra është më efikase dhe më e sigurt se pirja e sasive të mëdha më rrallë. Për të parandaluar çdo efekt anësor të mundshëm të pirjes së tepërt të ujit, shmangni pirjen e më shumë se 1.4 litra ujë në një orë.
- Ju gjithashtu duhet të pini lëngje shtesë kur jeni të sëmurë. Ju nuk duhet të prisni derisa të jeni të dehidratuar për të pirë lëngje – pini më shumë nëse keni temperaturë, të vjella ose diarre.
- Merrni pije me elektrolite – pijet me elektrolite pa sheqer mund t’i japin trupit tuaj nxitjen e nevojshme në energji dhe lëngje.
- Përdorni një kompresë të ftohtë – Mbani një pako akulli xhel në frigorifer. Kur bëhet fjalë për dhimbje koke, kjo metodë mund të sigurojë lehtësim të përkohshëm. Sigurohuni që të shtriheni në një dhomë të errët ose me ndriçim të dobët për rehati të mëtejshme. Ju gjithashtu mund të përdorni një leckë të zhytur në ujë dhe të ngrirë si një kompresë e ftohtë.
- Hani ushqime të pasura me ujë si kastraveca, shalqinj dhe fruta e perime të tjera.
- Shpërndani marrjen e lëngjeve gjatë gjithë ditës për të mbajtur trupin tuaj të hidratuar.
- Shmangni pijet me kafeinë dhe alkoolin pasi ato shkaktojnë urinim të tepërt, duke rritur rrezikun e dehidrimit.
- Shmangni aktivitetin e fortë në vapë ose kur nuk jeni mirë, pasi të dyja mund të rrisin nevojën e trupit tuaj për lëngje.
Burimi: Health.com: Përktheu dhe përshtati në shqip për HealthMag: Judita Përndrecaj