Sëmundja e duar-këmbë-gojë është një sëmundje e zakonshme që shkakton ethe, plagë në gojë dhe skuqje në duar dhe këmbë. Fëmijët nën 5 vjeç kanë më shumë gjasa të kenë sëmundje të duarve, këmbëve dhe gojës, veçanërisht gjatë pranverës, verës dhe vjeshtës.
Viruse të ndryshme shkaktojnë këtë sëmundje dhe sëmundja përhapet lehtësisht përmes lëngjeve trupore dhe feces të një personi të infektuar. Shumica e njerëzve kanë simptoma të lehta që largohen pas një jave, por sëmundja mund të jetë shumë e pakëndshme. Në raste të rralla, njerëzit mund të kenë komplikime neurologjike. Trajtimi përfshin menaxhimin dhe lehtësimin e simptomave në shtëpi. Në mënyrë tipike ju duhet ta lini sëmundjen të ecë, por disa medikamente pa recetë mund t’ju ndihmojnë ju ose fëmijën tuaj të ndiheni më mirë.
Simptomat e sëmundjes duar-këmbë-gojë
Sëmundja është emërtuar pas dy simptomave kryesore: plagët në gojë dhe skuqjen në duar dhe këmbë. Për shkak se është një sëmundje virale, ka të ngjarë të keni edhe simptoma të ngjashme me gripin. Simptomat janë zakonisht të buta dhe zgjasin shtatë deri në 10 ditë, por ndonjëherë të rriturit nuk kanë asnjë simptomë. Në varësi të sa i rëndë është infeksioni juaj, ju ose fëmija juaj mund të keni shenjat dhe simptomat e mëposhtme.
Simptoma të ngjashme me gripin dhe ethet
Pasi ta kapni virusin, mund të filloni të zhvilloni simptoma të ngjashme me gripin në rreth tre deri në pesë ditë, duke përfshirë:
- Ethe
- Humbje e oreksit ose etje
- Dhimbje të fytit
- Lodhje ose një ndjenjë e përgjithshme e të qenit keq
- Plagët e gojës
Plagët e gojës shpesh shfaqen një ditë ose më shumë pas një ethe. Këto duken si pika të vogla, të kuqe në gjuhë, brenda faqeve ose çatisë së gojës. Këto plagë mund të kthehen edhe në flluska të dhimbshme. Plagët e gojës dhe dhimbjet e fytit mund të bëjnë të dhimbshme gëlltitjen, ngrënien dhe pirjen.
Disa shenja që fëmija juaj po përjeton dhimbje goje nga sëmundja përfshijnë:
- Refuzimi për të ngrënë ose pirë
- Pini vetëm lëngje të ftohta
- Derdhje e tepërt
- Skuqja e lëkurës
Skuqjet zakonisht shfaqen në pëllëmbët e duarve dhe në fund të këmbëve, por ju gjithashtu mund ta merrni atë në krahë, këmbë dhe vithe. Kjo skuqje mund të duket si:
- Njolla të sheshta, të kuqe
- Njolla të kuqe pak të ngritura
- Flluska me bazë të kuqe
- Flluska që dalin, nxjerrin lëng dhe zgjebe
Çfarë e shkakton sëmundjen e duar-këmbë-gojë?*
Mbi një duzinë enterovirusesh, një grup virusesh që zakonisht shkaktojnë sëmundje të lehta, shkaktojnë dhe sëmundjen e duar-këmbë-gojë. Coxsackievirus A16 është virusi më i zakonshëm që shkakton sëmundjen duar-këmbë-gojë të butë, ndërsa coxsackievirus A6 shkakton sëmundje më të rënda. Këto viruse përhapen përmes lëngjeve të infektuara trupore.
Disa mënyra se si ju ose fëmija juaj mund ta merrni sëmundjen nga një person i infektuar përfshijnë:
- Prekja e feces
- Duke pasur kontakt me lëngje si pështymë apo sekrecione nazale.
- Frymëmarrja e spërklave nga kolla ose teshtitja
- Puthja, përqafimi ose ndarja e enëve
- Prekja e sipërfaqeve që përmbajnë jashtëqitjet e një personi të infektuar, sekrecione nazale ose pështymë
- Duke pasur kontakt me lëngjet nga flluska dhe zgjebe
Njerëzit me virus zakonisht janë ngjitës gjatë javës së parë të sëmundjes. Megjithatë, ndonjëherë njerëzit ende mund të përhapin sëmundjen disa ditë ose javë pasi të jenë të sëmurë. Studiuesit kanë zbuluar se viruset sëmundjes duar-këmbë-gojë mund të qëndrojnë në fece gjashtë javë pasi një person shërohet.
Faktorët e rrezikut
Foshnjat dhe fëmijët nën 5 vjeç janë më të rrezikuar nga kontraktimi dhe përhapja e virusit, veçanërisht në çerdhe dhe shkolla. Është e rrallë që të rriturit dhe fëmijët më të rritur të sëmuren nëse nuk kanë një sistem imunitar të dobësuar. Rreziku më i lartë për sëmundjen duar-këmbë-gojë mund të jetë gjithashtu gjatë verës dhe vjeshtës kur viruset që shkaktojnë sëmundjen janë më aktive.
Si diagnostikohet sëmundja e duar-këmbë-gojë?
Një ofrues i kujdesit shëndetësor zakonisht mund të diagnostikojë sëmundjen duar-këmbë-gojë me një ekzaminim të shpejtë fizik. Ata gjithashtu do të marrin në konsideratë faktorët e rrezikut si mosha juaj dhe nëse jeni pranë fëmijëve të vegjël. Duke pasur parasysh rrezikun që lidhet me moshën e re, simptomat si skuqja në duar dhe këmbë dhe plagët në gojë janë zakonisht shenja të qarta të sëmundjes duar-këmbë-gojë tek fëmijët. Ndonjëherë një ofrues i kujdesit shëndetësor do të fshijë fytin, plagët e gojës ose plagët e lëkurës dhe testimin e plotë laboratorik për të zbuluar një enterovirus që shkakton sëmundjen. Megjithatë, testimi laboratorik për sëmundjen duar-këmbë-gojë është i rrallë.
Trajtime për sëmundjen duar-këmbë-gojë
Fatkeqësisht, nuk ka kurë për sëmundjen duar-këmbë-gojë. Trajtimi zakonisht përfshin lehtësimin e simptomave të pakëndshme dhe qëndrimin e hidratuar. Shumica e njerëzve shërohen vetë në shtatë deri në 10 ditë. Konsultohuni me një mjek ose farmacist përpara se të provoni ndonjë bar në shtëpi për lehtësimin e simptomave, veçanërisht për fëmijët e vegjël. Disa trajtime për të menaxhuar simptomat e sëmundjes duar-këmbë-gojë në shtëpi mund të përfshijnë:
Marrja e reduktuesve të etheve dhe dhimbjeve pa recetë, si acetaminofeni ose ibuprofeni (fëmijët duhet të shmangin aspirinën) Pirja e lëngjeve të ftohta, ngrënia e kokoshkave ose thithja e akullit për të parandaluar dehidratimin Marrja e medikamenteve të lëngshme që përmbajnë ibuprofen për të mbuluar plagët e gojës dhe për të lehtësuar dhimbjen. Aplikimi i pomadave me recetë ose pa recetë për të qetësuar skuqjet e lëkurës. Nëse fëmija juaj ka sëmundjen duar-këmbë-gojë, është veçanërisht e rëndësishme të shihni një ofrues të kujdesit shëndetësor nëse fëmija juaj:
- Ka një sistem imunitar të dobësuar
- Është më i vogël se 6 muajsh
- Nuk pi mjaftueshëm lëngje
- Ka shenja dehidrimi
- Ka simptoma që nuk përmirësohen pas 10 ditësh
- Ka simptoma të rënda
Ndërsa rrallë, sëmundja duar-këmbë-gojë lidhet me komplikimet e shtatzënisë. Drejtoheni tek mjeku nëse jeni shtatzënë dhe mendoni se mund të keni qenë të ekspozuar ndaj sëmundjes duar-këmbë-gojë.
Si të parandaloni sëmundjen duar-këmbë-gojë
Aktualisht, nuk ka asnjë vaksinë të miratuar për të ndihmuar në parandalimin e sëmundjes duar-këmbë-gojë (megjithëse ka disa në prova klinike). Mënyra më e mirë për të shmangur sëmundjen është të ndihmoni në ndalimin e përhapjes së lëngjeve trupore që përmbajnë virusin ngjitës.
Këtu janë disa mënyra se si mund të ndihmoni në parandalimin e kapjes ose përhapjes së sëmundjes.
- Lani duart me sapun dhe ujë për 20 sekonda.
- Përdorni një dezinfektues duarsh me bazë alkooli kur nuk mund t’i lani duart.
- Dezinfektoni shpesh sipërfaqet dhe lodrat e prekura.
- Mos prekni gojën, hundën dhe sytë.
- Shmangni puthjen ose përqafimin e njerëzve me sëmundje.
Komplikimet e sëmundjes duar-këmbë-gojë
Dehidratimi është shqetësimi më i madh me sëmundjen duar-këmbë-gojë, sepse plagët e gojës mund ta bëjnë pijen të dhimbshme. Komplikimet më të rënda nga sëmundja duar-këmbë-gojë janë të rralla, por mund të përfshijnë:
Humbja e thonjve të duarve dhe të këmbëve: Një përmbledhje e hulumtimit raportoi se fëmijët humbnin thonjtë e duarve ose këmbëve disa javë pasi kishin sëmundjen duar-këmbë-gojë. Thonjtë zakonisht rriteshin vetë. Megjithatë, nuk ka prova të mjaftueshme për të vërtetuar se sëmundja duar-këmbë-gojë shkakton drejtpërdrejt humbjen e thonjve.
Meningjiti viral: Njerëzit me sëmundjen duar-këmbë-gojë mund të kontraktojnë këtë infeksion viral i cili prek indet që mbulojnë trurin dhe palcën kurrizore. Meningjiti viral mund të shkaktojë ethe, dhimbje koke, qafë të fortë ose dhimbje shpine. Shumica e njerëzve shërohen vetë, por meningjiti mund të shkaktojë sëmundje të rënda (veçanërisht te foshnjat e vogla) që mund të kërkojnë shtrimin në spital.
Encefaliti: Një studim i rasteve të sëmundjes duar-këmbë-gojë në Japoni, Kinë dhe Azinë Juglindore zbuloi se enterovirusi 71 mund të shkaktojë simptoma të rënda si ënjtja e trurit, të quajtur gjithashtu encefalit. Kjo mund të çojë në probleme neurologjike, dëmtim të trurit dhe paralizë.
Ka disa raporte të personave shtatzëna që marrin sëmundjen duar-këmbë-gojë dhe kanë komplikime si lindja e vdekur. Megjithatë, lidhja është e paqartë. Ajo që dihet është se sëmundja duar-këmbë-gojë zakonisht nuk është e dëmshme për një prind apo foshnjë të lindur.
Të jetosh me sëmundjen duar-këmbë-gojë.
Sëmundja duar-këmbë-gojë zakonisht nuk shkakton sëmundje të rënda ose kërcënuese për jetën tek fëmijët ose të rriturit. Shumica e njerëzve do të përmirësohen në shtatë deri në 10 ditë, dhe hulumtimi ka treguar se edhe njerëzit që marrin deri në 21 ditë për t’u rikuperuar nuk kanë komplikime. Megjithatë, sëmundja duar-këmbë-gojë është shpesh jashtëzakonisht e pakëndshme dhe mund të jetë e vështirë të shikosh fëmijët e vegjël të përballen me plagë dhe skuqje të dhimbshme. Nën drejtimin e ofruesit tuaj të kujdesit shëndetësor, zgjedhja juaj më e mirë është të qëndroni në krye të pirjes së lëngjeve dhe të administroni qetësues dhimbjesh për të qëndruar më rehat. Lajmi i mirë është se ndërsa nuk ka një trajtim apo vaksinë specifike për sëmundjen duar-këmbë-gojë në dispozicion, ka disa vaksina të ndryshme dhe medikamente antivirale në fazën e provës klinike. Kështu që ne mund të shohim një vaksinë ose trajtim specifik për sëmundjen duar-këmbë-gojë në të ardhmen.
Burimi: Health.com/ Përktheu dhe përshtati në shqip për HealthMag: Judita Përndrecaj