Bajamet janë farat e ngrënshme të pemës së bajames, një bimë vendase në Azinë Jugore dhe Lindjen e Mesme, e importuar më pas në rajonet e Mesdheut nga Fenikasit dhe Grekët.
Bajamet janë fara vaji me lëvozhgë të cilat zakonisht hahen të thata dhe të thekura, me ose pa lëvozhgë, por gjenden edhe të ëmbëlsuara, të prera dhe të kripura. Varietetet e fundit duhet të konsumohen vetëm herë pas here dhe në moderim për shkak të përmbajtjes së lartë të sheqerit dhe kripës. Bajamet mund të jenë edhe të ëmbla edhe të hidhura: ato të ëmbla përdoren për përgatitjen e të ashtuquajturit “qumësht” i bajames dhe në pastiçeri si përbërës kryesor i shumë ëmbëlsirave (torte, brumë, biskota), ato të hidhura përdoren në gastronomi mbi të gjitha për të përftuar pije alkoolike si disa likere. Pjekja, por edhe njomja, zvogëlon praninë e acidit fitik në farë, i konsideruar si një anti-ushqyes pasi është në gjendje të zvogëlojë thithjen nga zorrët e disa mineraleve, si hekuri, zinku, kalciumi dhe magnezi, të cilat janë shumë të rëndësishme për kockat dhe shumë funksione të organizmit.
Karakteristikat ushqyese të bajameve
Bajamet janë një burim i çmuar i:
Vitamina E, një nga antioksidantët më të rëndësishëm të pranishëm në natyrë, e cila ndihmon për të luftuar aktivitetin e radikalëve të lirë duke mbrojtur membranat lipidike dhe duke ngadalësuar proceset e plakjes qelizore. Gjithashtu kontribuon në forcimin e sistemit imunitar.
Kripërat minerale esenciale si magnezi, kaliumi, fosfori, hekuri dhe kalciumi. Kjo karakteristikë ushqyese i bën bajamet një farë vajore të aftë për të rregulluar funksionin e zemrës dhe presionin e gjakut, duke vepruar gjithashtu në mbrojtje të kockave, duke parandaluar ose ndihmuar në luftimin e osteoporozës. Megjithatë, është mirë të mbani mend se burimi kryesor ushqimor i kalciumit shumë biodisponueshëm (d.m.th. i asimilueshëm nga trupi) është qumështi dhe derivatet e tij. Ky djath, në veçanti, është më i pasuri me kalcium nga të gjithë ata që konsumohen zakonisht, ai gjithashtu ofron proteina të shkëlqyera me vlerë të lartë biologjike (përfshirë 9 aminoacidet thelbësore dhe të degëzuara), vitamina të rëndësishme si B2 dhe B12 dhe antioksidantë si vitamina A, zink dhe selen. Ne gjithashtu kujtojmë se burimi më i madh i hekurit shumë biodisponueshëm është mishi. Për të rritur asimilueshmërinë e hekurit të pranishëm në perime, është më mirë t’i merrni ato me vitaminë C.
Yndyrna të pangopura, të tilla si omega 3 dhe omega 6, avantazhet e të cilave për shëndetin e organizmit njihen prej kohësh dhe për këtë arsye quhen edhe “yndyrna të mira”. Omega 3 dhe 6 janë përbërës të rëndësishëm të membranave qelizore dhe janë të përfshira në rregullimin e presionit të gjakut dhe përgjigjet imune. Interesi shkencor për këto dy acide yndyrore është vazhdimisht në rritje, veçanërisht përsa i përket rolit të tyre në mbrojtjen nga sëmundjet kardiovaskulare dhe efektet e tyre antiinflamatore që mund të ndihmojnë në rastin e këtyre patologjive dhe të tjera, si diabeti dhe disa lloje tumoresh. Trupi ynë është në gjendje të prodhojë vetë të gjitha acidet yndyrore që i nevojiten, me përjashtim të acidit linoleik (omega 6) dhe acidit alfa-linoleik (omega 3). Këto të fundit përkufizohen si “acidet yndyrore esenciale” dhe duhen marrë domosdoshmërisht përmes dietës, si burim I tyre janw gjithashtu dhe bajamet.
Përfitimet shëndetësore
Për shkak të vetive ushqyese të përshkruara më poshtë, bajamet janë veçanërisht të përshtatshme në dietën e njerëzve me situata të veçanta fiziologjike dhe patologjike, si p.sh.
Të sëmurët nga zemra dhe personat që vuajnë nga sindroma metabolike; pasi falë veprimit pozitiv të yndyrave omega 3, mbrojnë sistemin kardiovaskular nga dëmtimi i moshës dhe veprimi negativ i disa yndyrave, duke shmangur grumbullimin e pllakave aterosklerotike në enët e gjakut. Për më tepër, falë përmbajtjes së tyre të kaliumit, ato mbajnë presionin e gjakut të balancuar.
Personat që vuajnë nga kequshqyerja; pasi siç e kemi parë, përmbajnë shumë vitamina, kripëra minerale, yndyrna “të mira” dhe proteina bimore, ndaj mund të jenë një ushqim i përshtatshëm për t’u konsumuar në rastet e mangësive ushqyese.
Personat që kanë nevojë për më shumë energji; pasi falë përmbajtjes së lartë kalorike (628 kcal në 100 g) dhe përbërjes së pasur me lëndë ushqyese të mira, rekomandohen në momentet kur trupi ka nevojë veçanërisht për energji (p.sh. shtatzënia, aktiviteti sportiv, etj. ).
Tek njerëzit që ndjekin një dietë për dobësim; studimet epidemiologjike kanë demonstruar një lidhje të anasjelltë midis frekuencës së konsumit të farave vajore si bajamet dhe Indeksit të masës trupore (BMI). Është vërejtur se konsumimi i moderuar i bajameve në dietë (20-30 g porcion) nuk çon në rritje të peshës trupore, sepse, edhe nëse përmbajnë shumë kalori, ato janë thelbësore për shëndetin e organizmit përbërja e tyre në lëndë ushqyese. Për më tepër, ato ndihmojnë në arritjen e ndjenjës së ngopjes. Prandaj, ngrënia e sasive të duhura të bajameve nuk përbën kërcënim për shtimin në peshë. Për të humbur peshë në mënyrë korrekte ju duhet të praktikoni aktivitet fizik të rregullt dhe të mos konsumoni më shumë kalori sesa trupi juaj përdor në të vërtetë (respektoni ekuilibrin tuaj të energjisë).
Personat që vuajnë nga kapsllëku, pasi bajamet kanë një veprim pak laksativ për shkak të përmbajtjes së lartë të fibrave dhe mineraleve si magnezi dhe kaliumi.
Personat me çrregullime të humorit (humor i keq, depresion, stres dhe sindromë premenstruale), sepse, falë vetive anti-inflamatore dhe antidepresive të triptofanit, ndihmojnë në përmirësimin e humorit negativ.
Si të konsumoni bajame
Bajamet mund të përfshihen në një dietë të larmishme dhe të ekuilibruar duke filluar nga mosha dy vjeçare pasi, si frutat e tjera të thata, ato mund të shkaktojnë reaksione alergjike. Ato mund të hahen për mëngjes me ose mund t’i shtohen sallatave për të dhënë një notë krokante ose në supa të shijshme me perime. E rëndësishme është të mos e teproni me sasitë: një grusht (20 g) në ditë është më se e mjaftueshme.
Duhet të theksohet se disa produkte ose pije të bajameve (“qumështi i bajames”) përmbajnë sasi të vogla bajamesh në kurriz të përqendrimeve të larta të sheqerit të shtuar, për këtë arsye ato duhen konsumuar rrallë.