Në të gjithë botën njerëzit pinë kafe, në mëngjes sapo zgjohen ose pas drekës, gjatë pushimit të pasdites, me kolegët e punës ose miqtë, me pak fjalë, çdo rast është një rast i mirë për të shijuar një filxhan kafe. Thuhen shumë gjëra për marrëdhënien mes kafesë dhe shëndetit, shpesh pa bazë shkencore, deklarata që mund të na bëjnë të privojmë veten nga ajo ose të konsumojmë shumë. Megjithatë, shkenca e të ushqyerit ka ide shumë të qarta për kafenë e cila, të mos harrojmë, përmban kafeinë, një substancë që nuk duhet nënvlerësuar.
Sa mund të pini? Kush mund ta pijë pa problem? Kë mund të lëndojë?
Përbërja
Ekzistojnë rreth 60 lloje të ndryshme kafeje, nga të cilat vetëm 25 prodhojnë fruta me vlerë tregtare dhe ndër këto më të rëndësishmet dhe më të përdorurat janë vetëm katër: Arabica, Robusta, Liberica dhe Excelsa. Kafeja përmban substanca të shumta bioaktive të afta për të luajtur një rol në metabolizmin e qelizës, si kaliumi, disa antioksidantë si taninet, melanoidina dhe të tjerë, por më e njohura dhe me efekt stimulues është kafeina.
Përbërja e kafesë ndryshon nga speciet në specie si për sa i përket përmbajtjes së kafeinës ashtu edhe nga kokrra jeshile në kokrra të pjekura pasi procesi i pjekjes termike shkakton zhdukjen dhe formimin e përbërësve të shumtë që e diferencojnë atë nga ajo jeshile. Për shkak të përdorimit të zakonshëm të kafesë midis llojeve të ndryshme dhe përgatitjeve të ndryshme, nga pikëpamja ushqyese nuk ka dallime që mund të ndikojnë në shëndetin, përveç përmbajtjes së kafeinës.
Kafeina
Kafeina është një alkaloid që përmbahet në kafe, por jo vetëm, në sasi më të vogla edhe në ushqime të tjera, si çaji, kakao, guarana. Duke qenë shumë e hidhur, kafeina modifikon shijen e pijeve në varësi të sasisë dhe vetitë e saj mund të ndikojë në shkallë të ndryshme në stimulimin e frymëmarrjes, diurezën, sistemin nervor qendror, lipolizën etj. Kafeina është substanca psikoaktive më e konsumuar në botë dhe është e pranishme në pastërti në shumë barna, konsumimi i saj mund të jetë fatal në doza shumë të larta, të cilat janë të vështira për t’u arritur duke konsumuar ushqime. Ashtu si me lëndët e tjera ushqyese, ajo që mund të dëmtojë shëndetin tuaj varet nga sasia e kafeinës që konsumoni.Përgjithësisht, sasia e konsumuar përmes konsumimit të kafesë, ushqimit apo pijeve të tjera është modeste dhe nuk shkakton probleme shëndetësore. Në rastin e konsumimit të tepërt, megjithatë, mund të shkaktojë një formë varësie të njohur si “kafeinizëm” e cila shkakton simptoma pak a shumë akute në varësi të ndjeshmërisë, si: takikardi, tretje të dobët, refluks gastroezofageal, nervozizëm dhe pagjumësi.
Sasia e pranishme në një filxhan kafe varion nga 40 në 80 mg, në fakt është e pamundur të përcaktohet me siguri sasia e saj, sepse kjo varet nga lloji i përzierjes, mënyra e përgatitjes dhe shumë faktorë të tjerë. Duke marrë parasysh një mesatare prej 60 mg, pragu maksimal për subjektet në rrezik arrihet me më pak se 3 filxhanë kafe ekspres. Gastroenterologët rekomandojnë të mos i kaloni 3 kafe në ditë dhe shtojnë se kjo sasi ofron substanca të dobishme për të ndihmuar tretjen, antioksidantë dhe stimulon përdorimin e yndyrave për qëllime energjetike. Ata që pëlqejnë kafenë e bërë me moka duhet të kujtojnë se ky preparat përmban më shumë kafeinë se ekspres, mesatarisht 85 mg për filxhan. Me kalimin e viteve janë kryer studime të shumta të cilat kanë treguar se kafeina nuk ka asnjë efekt në
vdekshmërinë e përgjithshme apo vdekshmërinë nga shkaqe specifike, si goditja në tru, hipertensioni, sëmundjet koronare të zemrës, diabeti dhe kanceri.
Kafe jeshile
Kafja jeshile, pra e papjekur, ka karakteristika të ndryshme në krahasim me kafenë tradicionale, jo vetëm për ngjyrën e gjelbër dhe jo kafe, por edhe për vetitë e shumta, për shkak të mungesës së pjekjes. Para së gjithash, prania e kafeinës në sasi më të vogla dhe në një formë tjetër, e cila përthithet shumë më ngadalë nga trupi, prandaj, pas pirjes së një filxhani kafeje klasike ka një përqendrim të lartë të kafeinës në gjak brenda gjysmë dite. Megjithatë, pas një filxhani kafeje jeshile, përqendrimet e larta nuk arrihen dhe kafeina mbetet në qarkullim për një kohë shumë më të gjatë, me efekte modeste në sistemin nervor. Kafeja jeshile ka gjithashtu një sasi më të madhe të vitaminave dhe kripërave minerale, të cilat, edhe pse modeste, e bëjnë atë më pak të dëmshme për muret e stomakut. Nga ana tjetër, përgatitja e kafesë jeshile nuk është aq e thjeshtë. Në fakt, kokrrat duhet të shtypen derisa të përftohet një miell mjaft i imët i cili duhet të lihet të injektohet në temperaturën rreth 80°C për disa minuta që pija të jetë gati.
Kafe me drithëra
Në treg ka edhe pije të tjera, të cilat shpesh konsumohen si zëvendësues të ekspresit, si kafeja e elbit dhe kafja ginseng. Kafeja e elbit është në fakt një zëvendësues i kafesë që merret nga elbi i pjekur dhe i bluar, i cili me kalimin e viteve ka marrë gabimisht termin kafe. Kjo pije është shumë e përhapur jo vetëm në tek ne por edhe në vende të tjera, ku mund të gjeni preparate me përzierje të ndryshme elbi dhe drithëra më pak të vlefshme, për shembull thekër, së cilës mund t’i shtohet edhe çikoria për të rritur shijen e hidhur. Ata që nuk pinë kafe, por pëlqejnë një pije të nxehtë me shije të ngjashme, në fund të vaktit ose në mëngjes, mund të zgjedhin të pinë kafe elbi, duke kujtuar se nga pikëpamja ushqyese nuk dihet se çfarë e ka ruajtur.
Kafe ginseng
Ekzistojnë lloje të ndryshme pijesh të bazuara në kafe dhe përbërës të tjerë, ndër të cilët më e zakonshme është kafeja ginseng. Është një përgatitje e lindur nga ideja e pasurimit të kafesë me një tjetër fuqi “energjizuese” që disa ia atribuojnë ginsengut. Është një pije, përbërësit e së cilës ndryshojnë në varësi të formulës së atyre që e prodhojnë, zakonisht përbërësit kryesorë janë: një krem me origjinë vegjetale, i ngjashëm me atë të qumështit, sheqerit, kafesë dhe ekstraktit të ginsengut të thatë, të gjitha të tretshme dhe gati për t’u tretur në ujë të nxehtë.
Pija është mjaft e përhapur në Azi. Disa veti mund t’i atribuohen rrënjës së ginsengut, veçanërisht për të ndihmuar në luftimin e stresit, përmirësimin e efikasitetit imunitar, rritjen e performancës fizike dhe mendore si vëmendja dhe të tjera. Si të gjitha substancat, edhe ginseng është efektiv sipas përpunimit të cilit i është nënshtruar dhe në bazë të sasisë së marrë.
A ju bën kafeja të humbni peshë?
Kafeja nuk jep kalori në vetvete, por i merr ato me shtimin e sheqerit dhe/ose qumështit. Një nga efektet e kafeinës përfaqësohet nga lipoliza e cila çliron acidet yndyrore nga indi dhjamor i ruajtur në gjak, nxit termogjenezën dhe përshpejton metabolizmin e energjisë. Kjo nuk do të thotë aspak se na bën të humbim yndyrë për shkak të ushqimit të tepërt ose një ekuilibri të dobët të energjisë. Për të humbur peshë duhet të ndiqni një dietë të ekuilibruar me pak kalori dhe të bëni aktivitet fizik, pirja e kafesë
duhet mbi të gjitha të jetë një kënaqësi sepse, edhe nëse është e vërtetë që kafeina ndihmon në lehtësimin e metabolizmit të yndyrës, nuk janë demonstruar efekte dobësuese të kësaj substance.