Nga shtatzënia deri në vitin e parë të jetës së fëmijës (periudha perinatale), lumturia e të qenit nënë mund të trazohet nga çrregullime të ndryshme mendore pak a shumë të vazhdueshme të cilat mund të kenë një ndikim të rëndësishëm në jetën e gruas, fëmijës dhe çiftit.Çrregullimet e humorit tek gratë (depresioni perinatal) janë të shpeshtë dhe prekin pothuajse shumë gra në botë. Rreth 16% e nënave të reja përjetojnë depresion pas lindjes dhe rreth 40% e tyre ishin tashmë në depresion gjatë shtatzënisë. Studiuesit nga e gjithë bota kanë përfshirë gjithashtu dietën midis faktorëve që ndikojnë në rrezikun e depresionit perinatal (i quajtur depresioni i nënës), një patologji ndonjëherë e neglizhuar që mund të çojë në pasoja të rënda për shëndetin e nënës dhe fëmijës.
Sëmundja, zhvillimi i simptomave, rreziqet
Dr. Brenda MY Leung, autore e një studimi që bën një pasqyrë të situatës mbi njohuritë në lidhje me këtë patologji, kujton se: “Shenjat dhe simptomat e depresionit perinatal janë të njëjta me ato të depresionit që prek popullatën e përgjithshme. Është një çrregullim që prek gratë në nëntë muajt e shtatzënisë (depresioni antenatal) i cili në përgjithësi shfaqet në tremujorin e parë, dhe në vitin e parë pas lindjes (depresioni pas lindjes) i cili shfaqet në shumicën e rasteve midis 6 dhe 12 javësh pas lindjes dhe mund të zgjasi disa vite.”
Depresioni i nënës përfshin shumë simptoma të lidhura me gjendjen shpirtërore të përcaktuara nga mekanizma të ndryshëm të cilët mund të jenë me origjinë gjenetike, por që shpesh varen nga faktorët mjedisorë. Disa qëndrime të nënës si p.sh.
- Humori i keq, problemet me gjumin, vështirësitë e përqëndrimit, nervozizmi, momentet e braktisjes, humbja e interesit për jetën e përditshme dhe për fëmijën, mund të duken të parëndësishme por mund të jenë edhe simptoma specifike të kësaj sëmundjeje.
Është një patologji shpesh e nënvlerësuar që i shtyn gratë të mos kujdesen për veten dhe të mos ndjekin recetat e mjekut, gjithashtu duke iu dorëzuar sjelljeve të rrezikshme si abuzimi me alkoolin , abuzimi me drogën , duhanin , sjellje shumë të rrezikshme për nënën, por edhe për foshnjën deri në rrezikimin e jetës së nënës dhe fëmijës së palindur (pre-eklampsia) krahas rritjes së rrezikut për lindje të parakohshme etj.
Parandalimi.
Stresi fizik dhe mendor që zhvillohet që nga ngjizja deri në lindjen e fëmijës dhe në vitin e parë të jetës, do të kërkonte një “formë” psikofizike sipas situatës. Nëna duhet të përgatitet për shtatzëninë, si një atlet që përballet me Olimpiadën, në mënyrë që trupi i saj të jetë gati për të kapërcyer ndryshimet që shpesh, përveç depresionit, sjellin pasoja të përhershme si ulje të masës kockore, çrregullime të shtyllës kurrizore, sistemit kardiovaskular etj. Një dietë e ekuilibruar është një pjesë thelbësore e parandalimit parësor, por gjatë shtatzënisë kërkesa ditore për disa lëndë ushqyese është më e lartë si për zhvillimin korrekt të fetusit ashtu edhe për shëndetin psikofizik të gruas shtatzënë. Aktiviteti fizik jep mirëqenie dhe është i këshillueshëm, së bashku me ushqimin, thelbësor për parandalimin dhe luftimin e disa sëmundjeve, përfshirë depresionin. Gjatë periudhës perinatale, me masat e duhura paraprake gjatë shtatzënisë, kryerja e vazhdueshme e aktivitetit aerobik me intensitet të moderuar, lejon trupin të prodhojë endorfinë dhe serotonin ,e para ka veti analgjezike,jep qetësi dhe e dyta përfshinë në rregullimin e humorit, të dy janë neurotransmetues dhe lehtësojnë funksionimin e duhur të sistemit nervor.
Depresioni dhe lëndët ushqyese.
Ushqyerja sigurisht luan një rol themelor në proceset që çojnë në depresionin perinatal: në veçanti, janë vërejtur lidhje midis këtij çrregullimi dhe nivelit të ulët të acideve yndyrore , Omega 3.Të quajtura thelbësore sepse trupi ynë nuk është në gjendje t’i sintetizojë ato, dhe për këtë arsye ata duhet që të përfshihen në dietë. Këto yndyrna njihen që kanë një funksion të rëndësishëm mbrojtës dhe në veçanti në parandalimin e sëmundjeve kardiovaskulare, por jo vetëm. Omega 3, e futur në dietë metabolizohet dhe shndërrohet në acide yndyrore të tjera si EPA eicosapentaenoic dhe DHA Docosahexaenoic. Molekula të pranishme në membranat qelizore, thelbësore për jetën e qelizave të nënës dhe fëmijës, si dhe kanë funksione të rëndësishme mbrojtëse neurologjike. DHA përbën rreth 40% të acideve yndyrore në tru dhe është thelbësor për funksionimin e duhur të sistemit nervor pasi nxit transmetimin neuronal , duke ndihmuar aktivitetin njohës, kujtesën dhe përqendrimin, për rrjedhojë marrja e ulët e këtyre acideve yndyrore rrit rrezikun e çrregullime të humorit.
- Omega 3 gjenden me bollëk në peshk si: açuge, sardelet, skumbri, peshk yndyror si salmoni, në vajin e peshkut dhe, në botën bimore, ato gjenden në vajrat e shumë farave (kikirikë, misër, luledielli, soje. ) si dhe në arra.
Ka shumë mikroelemente si (vitamina dhe minerale) që mund të ndihmojnë në luftimin e depresionit, madje edhe të nënës, sepse ato insistojnë në funksionimin e sistemit nervor: vitaminat e kompleksit B, në veçanti B12, C dhe minerale si zinku, kalciumi, magnez, acid pantotenik, acid folik, selen, hekur etj. Lëndët ushqyese të përfshira në shumë ushqime të ndryshme me origjinë shtazore dhe bimore, të cilat konfirmojnë se si një dietë e larmishme dhe e ekuilibruar mund të ndihmojë gjithashtu në parandalimin e çrregullimeve të humorit.
Zakonet e të ushqyerit
Në vendet perëndimore dhe mesdhetare, zakonet e të ngrënit kanë ndryshuar gjatë dekadave dhe kanë çuar në një rritje të patologjive të rëndësishme si obeziteti, diabeti dhe disa lloje tumoresh. Në fakt, sëmundjet janë shpesh për shkak të mangësive ushqyese në veçanti sepse ne hamë: pak peshk, pak fruta dhe perime, pak drithëra, qumësht ose produkte qumështi, ushqime të pasura me antioksidantë dhe lëndë ushqyese mbrojtëse.Duke preferuar ushqime të pasura me yndyrë, kripë, sheqer dhe produkte industriale të përpunuara. Besohet gjithashtu se ushqimi i dobët mund të korrigjohet duke marrë suplemente vitaminash ose minerale për të marrë masa parandalimi optimal, por ende nuk ka prova shkencore për ta vërtetuar atë. Disa suplemente specifike mund të jenë pjesë e rrugës terapeutike nëse përshkruhen nga mjeku.
Vetëm në ushqim gjejmë vitaminat dhe mineralet e disponueshme bio që favorizojnë një metabolizëm korrekt.
Këshilla ushqyese
Për të pasur një shans më të mirë për të parandaluar ose luftuar depresionin perinatal, përveç një diete korrekte që respekton si ekuilibrin e energjisë ashtu edhe nevojën për të gjithë lëndët ushqyese të nevojshme për trupin, është e nevojshme të mos neglizhoni disa ushqime dhe të ushqeheni shëndetshëm:
- Preferoni ushqime të freskëta dhe të stinës, mbajtja në frigorifer qoftë edhe për disa ditë mund të përkeqësojë disa lëndë ushqyese.
- Hani peshk 4 herë në javë në porcione prej – 200 gramësh, mundësisht në avull ose të pjekur.
- 2 porcione qumësht -(200 ml) ose kos natyral (125 g) çdo ditë, aromatizoni kosin me Grana Padano të grirë (1 lugë gjelle ) ose disa kruton për snack ose shijojeni me copëza frutash, shoqëroje dhe me pak bukë integrale nëse ju pëlqen.
- Preferoni drithërat (makarona, bukë, oriz, miell).
- Merrni 2 porcione perime dhe 3 porcione fruta çdo ditë, por edhe shumë më tepër nëse mundeni, shpesh ndryshoni ngjyrat sepse çdo ngjyrë korrespondon me një lëndë ushqyese të ndryshme.
- Pini shumë ujë, 2 litra në ditë, shmangni pijet me sheqer dhe alkool dhe konsumoni kafe ose substanca nervore me moderim.
Këshilla praktike
Pavarësisht nga depresioni perinatal, gratë duhet të adoptojnë një dietë të ekuilibruar që siguron të gjithë makro dhe mikronutrientët e nevojshëm për trupin duke respektuar ekuilibrin e tij energjetik, duke futur kështu sasinë e duhur të kalorive. Konsultohuni me Mjekun Nutricionist, për një program të personalizuar i cili ju ofron një menu për çdo stinë, të balancuar për sa i përket lëndëve ushqyese dhe të personalizuara për nevojat tuaja për kalori.
Fithealth.al